เด็กขาดธาตุเหล็ก เรื่องไม่เล็ก แต่คุณแม่ป้องกันได้

เด็กขาดธาตุเหล็ก หรือ ลูกตัวซีด คุณพ่อคุณแม่เคยได้ยินกันมาบ้างไหมคะ ซึ่งเด็กขาดธาตุเหล็ก หรือ ลูกตัวซีด มักพบบ่อยในเด็กอยู่ในช่วงอายุ 6 เดือนถึง 5 ปี สาเหตุหลักของการเกิดภาวะลูกตัวซีดในเด็กไทยส่วนใหญ่มาจากการขาดธาตุเหล็กนั่นเอง ซึ่งจะส่งผลต่อการเจริญเติบโตในอนาคตของลูกน้อย แล้วลูกของเรามีความเสี่ยงเป็นเด็กขาดธาตุเหล็กหรือเปล่านะ?

ธาตุเหล็ก สำคัญอย่างไร?

ก่อนที่คุณแม่จะเริ่มไปสังเกตลูกว่ามีภาวะเด็กขาดธาตุเหล็กหรือไม่นั้น คุณแม่ควรทราบถึงความสำคัญของธาตุเหล็กว่า ธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบสำคัญของฮีโมโกลบิน ซึ่งเป็นสารสีแดงในเม็ดเลือดแดง ทำหน้าที่นำออกซิเจนไปสู่เนื้อเยื่อทั่วร่างกาย ถ้าขาดธาตุเหล็กจะทำให้เกิดภาวะโลหิตจางได้ นอกจากนี้ธาตุเหล็กยังเป็นองค์ประกอบของกล้ามเนื้อและเอ็นไซม์ของอวัยวะต่างๆ ในการทำหน้าที่อื่นๆ หากเด็กขาดธาตุเหล็ก จะเกิดภาวะลูกตัวซีด การเจริญเติบโตผิดปกติ เกิดปัญหาในการเรียน และพฤติกรรมได้

ทราบได้อย่างไรว่า เด็กขาดธาตุเหล็ก

ในเบื้องต้นคุณแม่สามารถสังเกตอาการเด็กขาดธาตุเหล็กของลูกได้โดยการดูที่เปลือกตาล่าง ริมฝีปาก ผิวมีภาวะซีด ไม่มีเลือดฝาดเหมือนผิวเด็กปกติ ลูกอ่อนเพลีย เป็นลม หรือเป็นลมง่าย กินอาหารน้อยลง เฉื่อยชา ฯลฯ หากลูกมีอาการดังกล่าว คุณแม่ควรพาลูกไปตรวจสุขภาพเพื่อยืนยันภาวะโลหิตจางจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ พร้อมรับคำแนะนำในการดูแลและรักษาภาวะโลหิตจางอย่างถูกต้อง เพราะหากไม่รีบรักษาอาจส่งผลถึงภูมิคุ้มกัน ทำให้มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ มีการเจริญเติบโตที่ไม่สมวัย และอาจส่งผลกระทบต่อพัฒนาการด้านสมองและและพฤติกรรมในระยะยาว เช่น
• สมองทำงานช้าลง เพราะได้รับออกซิเจนจากเม็ดเลือดแดงน้อยลง ทำให้ไม่กระฉับกระเฉง เฉื่อยชา ไม่อยากเรียนรู้ ซึ่งอาจส่งผลในระยะยาวให้ลูกเรียนรู้ช้ากว่าเพื่อนวัยเดียวกัน
• ร่างกายขาดสารอาหารอื่นๆ จนทำให้สุขภาพไม่แข็งแรง เจ็บป่วย อาการเหนื่อยล้า อ่อนเพลีย เพราะภาวะโลหิตจางทำให้ลูกอยากอาหารน้อยลง กินน้อย ร่างกายจึงได้รับสารอาหารสำคัญน้อยลงเช่นกัน
• ตัวเล็ก ร่างกายเจริญเติบโตช้ากว่าเพื่อนวัยเดียวกัน
• หัวใจทำงานหนัก อาจเกิดหัวใจวายจนเสี่ยงต่อการเสียชีวิต
• กระดูกไม่แข็งแรง กระดูกเปราะง่าย รวมถึงกระดูกไม่มีธาตุเหล็กไปใช้ในการเติบโตตามพัฒนาการ อาจส่งผลให้ลูกตัวเตี้ยกว่าเพื่อนวัยเดียวกัน
• ถ้าเป็นเด็กวัยเรียน อาจมีปัญหาทางด้านการเรียน ผลการเรียนแย่ลงได้

สาเหตุที่ทำให้เด็กขาดธาตุเหล็ก

1. กินอาหารที่มีธาตุเหล็กน้อย ส่วนใหญ่จะพบในเด็กทารกที่กินนมอย่างเดียว หรือเด็กที่ดื่มนมไม่ได้เสริมธาตุเหล็ก หรือ ในเด็กที่ได้รับอาหารเสริมช้าจากการเลี้ยงดูไม่ถูกต้อง หรือเด็กที่มีพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสม ได้แก่ ไม่ได้บริโภคเนื้อสัตว์ ไม่ชอบรับประทาน ไข่ เป็นต้น ก็มีโอกาสเสี่ยงสูงต่อการขาดธาตุเหล็ก
2. ในทารกคลอดก่อนกำหนด หรือเด็กที่มีน้ำหนักตัวน้อย จะมีธาตุเหล็กที่ได้จากแม่น้อยตามน้ำหนักด้วย และธาตุเหล็กที่มีอยู่อาจไม่เพียงพอในการสร้างเม็ดเลือดแดง จึงทำให้เกิดภาวะลูกตัวซีดได้
3. เสียเลือด เช่น มีเลือดกำเดา เลือดออกจากแผลในกระเพราะอาหาร หรือ การดูดซึมธาตุเหล็กผิดปกติ อันเกิดจากความผิดปกติของร่างกาย ก็เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เด็กขาดธาตุเหล็กได้

เด็กขาดธาตุเหล็ก ป้องกันได้ด้วยการดื่มนมแม่ และอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง

เมื่อคุณแม่ทราบถึงสาเหตุและผลเสียที่เกิดขึ้นเมื่อเด็กขาดธาตุเหล็กแล้ว ก็อย่างเพิ่งเป็นกังวลใจไปนะคะ แอบบอกใบ้คุณแม่เลยว่า เมนูอาหารเด็กทุกมื้อของลูกช่วยป้องกันเด็กขาดธาตุเหล็กได้นะคะ ซึ่งธาตุเหล็กเป็นสารอาหารที่คุณแม่สามารถพบได้ในสัตว์เนื้อแดง ไข่แดง เครื่องในสัตว์ ตับหมู เลือดหมู ผักใบเขียว ธัญพืช และนม สำหรับลูกแรกเกิดมักจะได้ธาตุเหล็กจากนมแม่อยู่แล้ว โดยคุณแม่จะต้องกินอาหารที่มีธาตุเหล็กด้วยเช่นกัน และเมื่อลูกหย่านมแม่ การให้ลูกได้ดื่มนมหรือกินอาหารที่มีนมเป็นส่วนผสมก็ยังช่วยทำให้ร่างกายได้รับธาตุเหล็กอย่างต่อเนื่องในปริมาณที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย ตัวอย่างเมนูง่ายๆ ที่จะช่วยเสริมธาตุเหล็กให้ลูกเพื่อป้องกันเด็กขาดธาตุเหล็ก หรือ ลูกตัวซีด เช่น
1. นมแม่ แม้ว่าในนมแม่จะมีธาตุเหล็กน้อยกว่าในนมวัว แต่ธาตุเหล็กในนมแม่จะถูกดูดซึมได้ดีกว่า คุณแม่จึงควรให้ลูกทานนมแม่ให้นานที่สุดเท่าที่จะทำได้ เมื่อลูกอายุครบ 6 เดือนขึ้นไป ควรให้อาหารเสริมตามวัยที่มีธาตุเหล็กเป็นส่วนประกอบ
2. อาหารเสริมที่มีธาตุเหล็กสูง หรืออาหารเสริมที่มีส่วนผสมจากธัญพืชและนม เพราะ ข้าวสาลี และนมมีธาตุเหล็กสูง นอกจากนี้ลูกจะยังได้สารอาหารอื่นๆ ที่จำเป็นสำหรับการเจริญเติบโตของร่างกายด้วย เช่น คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน โอเมก้า วิตามินบี12 รวมไปถึงจุลินทรีย์สุขภาพบิฟิดัสบีเอล ที่จะช่วยกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันให้ร่างกายได้ด้วยค่ะ รวมไปถึงเมนูอาหาร เช่น ข้าวบดตับ ไข่ตุ๋นบล็อกโคลี่ ข้าวหุงนมสด ฯลฯ
3. อาหารทะเล การรับประทานอาหารทะเลหรือปลาที่มีไขมันสูง จะช่วยป้องกันภาวะโลหิตจางได้ เช่นปลาแซลมอน ปลาทูน่า หอยนางรม เป็นต้น
4. น้ำมะเขือเทศ อุดมไปด้วยวิตามินซีและไลโคปีน ซึ่งวิตามินซีจะช่วยให้ร่างกายสามารถดูดซึมธาตุเหล็กได้ง่ายขึ้น และไลโคปีนก็มีความสามารถในการต่อสู้กับโรคต่างๆ และที่สำคัญยังมีธาตุเหล็กสูงอีกด้วย
5. ถั่ว และพืชตระกูลถั่ว เป็นแหล่งของธาตุเหล็กที่ดีและยังมีรสชาติที่อร่อย โดยเฉพาะถั่วพิสตาชิโอนั้นเป็นแหล่งของธาตุเหล็กที่ดีที่สุดอีกด้วยนะคะ

รู้อย่างนี้แล้วเรามาสร้างพื้นฐานสุขภาพที่ดีให้ลูกห่างไกลจากภาวะโลหิตจาง หรือ เด็กขาดธาตุเหล็ก โดยเริ่มต้นที่นมแม่ ต่อยอดด้วยนม และอาหารเสริมที่มีธาตุเหล็กสูงจากนมที่เหมาะสมกับพัฒนาการและช่วงวัยลูกกันนะคะ